کارنه تیر

به قلم سروناز آئینه وند

عهدنامه کارنه تیر

TIR مخفف کلمه فرانسویِ Transport International par la Route   یا Transports Internationaux Rouiters است.

كارنه تیر (TIR carnet)  سندی است گمركی كه برای ترانزیت بین المللی كالا در چارچوب كنوانسیون تیر (TIR) در كشور مبدا صادر می شود و به موجب آن كالا در وسیله نقلیه جاده ای به طور پلمپ شده از خاك كشورهای بین راه عبور می كند و تا مقصد نیازی به انجام تشریفات گمركی مربوط به ترانزیت در مرزهای ورودی و خروجی این كشورها طبق قوانین داخلی آنها نخواهد بود.

در حمل و نقل بین المللی جاده ای، وسایل نقلیه و كالاها برای عبور (ترانزیت) از خاك هر كشور باید در مرز ورودی، پس از تنظیم اظهارنامه ترانزیت مورد بازرسی گمركی قرار گیرد و صاحب كالا بسته به مقررات داخلی آن كشور سپرده نقدی یا ضمانت نامه تودیع كند و در اظهارنامه متعهد شود كه كالا تا موعد مقرر در پروانه ترانزیت از مرز خروجی تعیین شده خارج خواهد شد. در اغلب موارد این تشریفات گمركی سبب تاخیر و معطلی وسیله نقلیه می شود و هزینه های اضافی به بار می آورد، ضمن اینكه احتمال دارد كالا در این میان خسارت دیده یا سرقت شود.

به منظور تسریع در حمل و نقل بین المللی، كاستن از تشریفات گمركی و جلوگیری از خسارت های احتمالی در جریان ترانزیت بین المللی كالا، كنوانسیونی تحت عنوان «كنوانسیون گمركی مربوط به حمل و نقل بین المللی كالا در جاده ها تحت كارنه های تیر» به ابتكار اتحادیه بین المللی حمل و نقل جاده ای (IRU) (INTERNATIONAL ROAD TRANSPORT UNION) در سال ۱۹۵۹ منعقد شد كه در سال ۱۹۷۵ جای خود را به كنوانسیون دیگری با همین عنوان داد_.

کشورهائی که به این عهدنامه می‌پیوندند باید مؤسسه‌ای را مسئول صدور مجوز (carnet) کنند تا وسایط نقلیه با ارائه این مجوز بدون انجام تشریفات گمرکی از کشورهای سر راه بگذرند.

مشخصات سند کارنه تیر

كارنه تیر به زبان فرانسه چاپ می شود، با این وجود ممكن است دارای صفحات اضافی شامل ترجمه متن كارنه به زبان كشور محل صدور باشد(عکس ۱). كارنه تیر كه برای موسسات حمل و نقل مورد تایید و صرفاً برای حمل جاده ای كالا صادر می شود، فرم استانداردی دارد. برای كالاهای هر وسیله نقلیه، تركیبی از وسایل نقلیه (وسایل نقلیه متصل شده به یكدیگر) یا برای چندین كانتینر كه بر روی یك وسیله نقلیه یا تركیبی از آنها بار شده اند، یك كارنه تیر صادر می شود كه فقط برای یك سفر معتبر است. بر روی كارنه شماره اسناد جداشدنی برای كنترل گمركی و اسناد تصفیه برای عملیات حمل و نقل ذكر شده است. تعداد برگه های كارنه تیر بر حسب تعداد كشورهای واقع بین مبدا و مقصد كالا بین حداقل ۶ و حداكثر ۲۰ برگ متفاوت است. این صفحات دارای شماره های ۱و۲ هستند كه آنها را اصطلاحاً وله (volet) می نامند و بر روی آنها تمام مشخصات كالا ذكر می شود.

در صورتی كه كالا فقط بین یك گمرك مبدا و یك گمرك مقصد حمل شود كارنه باید حداقل دارای دو برگ برای كشور مبدا و دو برگ برای كشور مقصد و دو برگ برای هر كشوری باشد كه از آن عبور می كند، برای هر محل اضافی جهت بارگیری یا تخلیه دو برگ دیگر لازم است.

به علاوه، طبق كنوانسیون تیر، لازم است كه وسیله نقلیه پس از بارگیری، در گمرك كشور مبدا بازرسی و لاك و مهر (سیم و سرب یا پلمپ) شود و پلاك های مستطیل شكل با علامت TIR در قسمت های جلو و عقب وسیله نقلیه نصب شوند(عکس ۲). برای جلوگیری ازسوء استفاده، طرف های كنوانسیون باید نمونه مهرهائی را كه بكار می برند برای یكدیگر ارسال کنند. وسیله نقلیه و كانتینر خود نیز باید طبق استانداردهای مقرر در ضمائم كنوانسیون باشد.

در صورت رعایت مقررات كنوانسون، دارندگان كارنه تیر می توانند پس از پلمپ وسیله نقلیه در گمرك محل بارگیری یا در نزدیك ترین گمرك به این محل در كشور مبدا، بدون معطلی و بدون انجام تشریفات گمركی ناظر بر ترانزیت خارجی، كشورهای مختلف را پشت سر گذاشته و تا مقصد نهائی به راه خود ادامه دهند؛ به عبارت دیگر، مقامات گمركی كشورهای بین راه الزامی ندارند وسیله نقلیه و كالا را مورد بازرسی كامل قرار دهند. مگر اینكه در موارد استثنائی انجام چنین بازرسی هائی ضرورت پیدا می كند كه در این صورت وسیله نقلیه مجدداً پلمپ خواهد شد.

گرچه كارنه تیر، حمل كننده و صاحب كالا را از الزام به تنظیم اسناد گمركی كشورهای بین راه و تودیع سپرده یا ضمانت نامه ویژه ترانزیت معاف می دارد، ولی مانع اجرای محدودیت ها و نظارت هائی كه طبق مقررات داخلی این كشورها در زمینه های اخلاقی، بهداشتی و امنیت عمومی وجود دارد، نمی شود و وصول عوارضی را كه ممكن است به موجب همین مقررات پیش بینی شده باشد، منتفی نمی سازد. همچنین مقامات گمركی ممكن است برای حمل كالا در قلمرو كشور متبوع خود محدودیت های زمانی برقرار كرده یا تقاضا کنند كه وسیله نقلیه مسیر مشخصی را طی كند یا برای جلوگیری از سوء استفاده، لازم تشخیص دهند كه وسیله نقلیه به هزینه حمل كننده همراهی (اسكورت) شود.

طبق كنوانسیون تیر موسسه ضامن، تعهد می كند كه در صورت تخلف دارنده كارنه تیر از مقررات این سند، حقوق و عوارض گمركی متعلق به كالا و هرگونه عوارض تاخیر، بهره های مربوط را طبق قوانین و مقررات كشوری كه جرم در آن واقع شده بپردازد. البته این تضمین رفع مسئولیت اشخاصی نیست كه از مقررات كنوانسیون تیر تخلف كرده اند. مسئولیت ضامن در قبال مقامات یك كشور عضو كنوانسیون فقط از زمانی آغاز می شود كه كارنه تیر از طرف مقامات گمركی آن كشور مورد قبول قرار گرفته باشد؛ به علاوه، مسئولیت موسسه ضامن تنها در قبال كالاهائی نیست كه در كارنه ذكر شده اند، بلكه شامل كالاهائی نیز می شود كه در كارنه گنجانده نشده ولی به طورغیرقانونی در قسمت پلمپ شده وسیله نقلیه یا كانتینر قرار دارند.

اهداف سيستم تير

• درسیستم تیر، این امکان دیده شده که کالا تحت پوشش دفترچه تیر( کارنه تیر ) از طریق جاده حمل و بدون ارائه تضمینات اضافی نزد گمرکات بین راهی از یک گمرک خانه در مبدأ تا یک گمرک خانه مقصد ادامه یابد.
• امکانات بهتر برای حمل و نقل و تجارت
• کاهش هزینه‌های جاده‌ای و همین طور کاهش تاخیر در عملیات سیستم ترانزیت تیر
• امکانات حرکت کالا طبق روش‌های یک شکل و استاندارد شده در کنترل و نظارت
• کنترل و نظارت گمرکی مشابه تحت مفاد کنوانسیون تیر
• ارتقا و توسعه حمل و نقل بین‌المللی جاده‌ای و همین طور تجارت بین‌الملل
• برای صنعت حمل و نقل، کالا با حداقل دخالت مقامات ذیصلاح در مرزها عبور می‌کند
• کاهش در تاخیر و هزینه ترانزیت کالا
• اسناد ساده و استاندارد شده نیاز به ارائه تضمینات گمرکی در مرزهای ورودی برای گمرک
• حقوق و عوارض گمرکی تا سقف ۵۰۰۰۰ دلار در سیستم تیر تضمین شده
• فقط شرکت‌های حمل و نقل واجد شرایط مجاز به استفاده از سیستم تیر می‌باشد که این کار سبب افزایش امنیت سیستم می‌شود
• نیاز کنترل فیزیکی کالا در مسیر ترانزیت کاهش می‌یابد
• ارائه امکانات بهتر جهت کنترل اسناد و مدارک توسط گمرک

مزایای سیستم تیر

• ایجاد بستری مناسب و مطمئن و قابل قبول برای کشور ها، جهت تضمین حقوق و عوارض گمرکی و تسهیل در امر حمل و نقل و ساده کردن تشریفات گمرکی
• امکانات حرکت اموال طبق روش های یک شکل و استاندرد، فارغ از تشریفات گمرکی در هر کشور
• به حداقل رساندن سوء استفاده در بازکردن محمولات و تعویض آن ها و یا خطر سرقت و سایر خسارت های احتمالی در سیستم تیر
• جلوگیری از دخالت های غیر مجاز
• رعایت مقررات و قوانین ملی هر کشور

ارکان سیستم تیر

سیستم تیر بر ۶ پایه اصلی پایه گذاری شده است که عبارتند از:

• امنیت کانتینر یا واسطه نقلیه جاده یعنی کانتینر یا قسمت بار وسیله نقلیه طوری ساخته شده و محفوظ باشد که بتواند بدون امکان دستکاری محمولات ترانزیتی را حمل نماید. بنابراین اموال را فقط در صورتی می توان تحت پوشش کارنه تیر حمل کرد که وسائط نقلیه یا کانتینرها مطابق استاندرد های کنوانسیون تیر بوده و به همان روش مورد پذیرش گمرک قرار گرفته باشد.
• دومین رکن سیستم تیر، سیستم ضمانت بین المللی آن است. این سیستم به این منظور ابداع شده که اطمینان حاصل شود حقوق و عوارض و مالیات گمرکی تلف نگردد. بنابراین حقوق و گمرکی که در اثر هر گونه عملیات خلاف از سوی گمرک ادعا شود، از طریق سلسله تضمینات بین المللی پوشش داده می شود. زنجیره تضمین کننده موجود توسط سازمان ایرو سازمان داده شده و پشتیبانی می گردد.
• رکن سومکارنه تیر می باشد. کارنه ها فعلا توسط سازمان ایرو تحت شرایطی که در قرارداد امضاء شده با موسسات ضامن کشورها معین شده، در اختیار آن ها گذاشته می شود که از محدودیت واردات و حقوق و عوارض گمرکی معاف می باشد.
• رکن چهارمهمکاری یک شکل در کنترل گمرکی
• رکن پنجمکنترل های افزوده
• رکن ششمایمن سازی تیر و اظهاریه الکترونیکی از قبل

نحوه پر کردن فرم کارنه تیر و اطلاعات مندرج در کنوانسیون TIR

یکی از سرویس هایی که توسط اتاق صنایع ، معادن و بازرگانی ایران برای رسیدگی به سوالات مراجعین طرحی شده است، سرویس فوریت های تیر است . سوالات مربوط به نحوه اجرای کنوانسیون تیر، از طریق تلفن ، نمابر و ایمیل مطرح می شوند .

کارنه تیر شامل صفحه روی جلد کارنه تیر ، مانیفست زردرنگ کالا غیر گمرکی ، یک جفت وله های سفید و سبز )با ته سوش های مربوطه( ، گزارش تائید شده و جلد آخر با ته چک جداشدنی می باشد . کارنه تیر ۶ و ۱۴ وله موجود می باشد. هر عملیات تیر به یک جفت وله ) ۱ برگ سفید و ۱ برگ سبز( نیاز دارد

برای اینکه بتوانیم به درک بهتری از استفاده از این کنوانسیون حمل و نقل بین المللی برسیم باید آگاه باشیم که چه کسی مسئول است، چه موقع بار ترانزیت می شود ، چه چیزی تحت فرایند ترابری قرار میگیرد را و طی چه اقداماتی بار از مبدا به مقصد می رسد .

برای مثال مشخص می کنیم که در طول مسیر از کدام کشور ها و ادارات گمرک عبور می کنیم .

یکی از فرم های اطلاعاتی که باید در این حوزه پر شود وله مربوط به اطلاعات موسسه و دارنده کالا است. این سند دارای ۱۲ بخش است که باید پر شود

بخش های ۱ تا ۴ ، درهنگام صدور توسط مؤسسه تکمیل می گردد

• بخش ۱: تاریخ اعتبار نهایی)سال/ماه/روز ( کارنه تیر )حداکثر ۷۵روز از تاریخ صدور سوای روز صدور(کارنه تیر می بایست توسط گمرک مبدا قبل یا تا آخرین روز اعتبار مورد قبول قرار گیرد و نه پس از خاتمه اعتبار
• بخش ۲ : اطلاعات موسسه
• بخش ۳ : جزئیات کامل دارنده، شامل کد اختصاری (به شکل مهر توصیه می شود(
• بخش ۴ : مهر و امضای مؤسسه

بخش های ۶ تا ۱۲ توسط دارنده قبل از سفر تکمیل می گردد

• بخش ۶ : کشور/کشورهای مبدا شامل کد استاندارد سه حرفی
• بخش ۷ : کشور/کشورهای مقصد شامل کد استاندارد سه حرفی
• بخش ۸ : شماره پلاک کامیون
• بخش ۹ : شماره گواهی قبولی و تاریخ اعتبار– برای حمل و نقل کالا ی سنگین و حجیم مورد نیاز نیست – می بایست در طول عملیات تیر معتبر باشد
• بخش ۱۰ : اگر کانتینر باشد، شماره شناسه
• بخش ۱۱ : توضیحات)مانند کالا های سنگین و حجیم(
• بخش ۱۲ : امضای دارنده)دستی(. مهر شرکت توصیه می شود.