مروری بر زنجیره تامین خارجی
به قلم خانم محبوبه کرمی
مقدمه
تأمین کالا از طریق زنجیره های تأمین ( Supply Chain ) صورت می پذیرد. زنجیره تامین، سیستمی متشکل از سازمان‌ها / شرکت ها/ نهادهای مختلف می باشد که هدف آنها تامین کالا و یا ارائه خدمات از عرضه کننده به مشتری می باشد.
پیشرفت های تکنولوژی صنعتی در تولید انبوه، جهانی شدن تقاضا و عرضه، آسان شدن ارتباطات بواسطه پیشرفت های چشمگیر در سیستم های اطلاعاتی، طرح های تجاری خلاقانه و سیاست های دولت ها منجر به این گردیده است که زنجیره های تامین گسترده تر و مقیاس آنها از داخلی به جهانی افزایش یابد. در این خصوص زنجیره های تأمین در دو دسته طبقه بندی می شوند: زنجیره تأمین داخلی ( Domestic Supply Chain ) و زنجیره تأمین جهانی ( Global Supply Chain ).
زنجیره تأمین داخلی، زنجیره ای است که فقط در مرزهای ملی فعالیت می کند. زنجیره های تأمین جهانی فراتر از مرزهای ملی رفته، به گونه ای که در چندین کشور تأمین کننده و یا مشتری دارند.
در این مقاله دو زنجیره از لحاظ فرصت ها، مزایا، معایب و ریسک های تهدید کننده مقایسه شده اند. همچنین اهمیت مدیریت ریسک در زنجیره های تأمین بیان گردیده است.
۱-مقایسه مزایا و معایب زنجیره تامین جهانی و زنجیره تامین داخلی
شرکت ها جهت بهره مندی از مزایای رقابتی همواره به دنبال منابع ارزانتر از بازار داخلی بوده اند و به همین دلیل زنجیره تامین جهانی پدیدار شده است.
مزایایی که یک شرکت می تواند از کار در زنجیره تامین جهانی کسب کند ، کاهش هزینه ها، افزایش درآمد و قابلیت اطمینان می باشد . همچنین شرکتها با انتقال خط تولید از کشورهای پیشرفته به اقتصادهای نوظهور در کشورهای دیگر ، به دلیل کنترل های نظارتی کمتر و دستمزدهای پایینتر از مزایای صرفه جویی در هزینه برخوردار می شوند. علاوه برموارد بیان شده، تبادل، برون سپاری و بهره بردن از قابلیت های نقاط مختلف و تولید محصول با طراحی منعطف تر مطابق با خواسته های مشتری نیز از سایر دلایل شکل گیری زنجیره تامین جهانی می باشند.
بسیاری از دولت ها در سیاست گذاری های کلان خود، مزایای زنجیره های تأمین جهانی را مدنظر قرار می دهند و به صورت فعالانه از روابط تجاری حمایت می کنند : وقتی یک کشور در صنعتی خاص مزایای رقابتی داشته باشد قیمت کالای داخلی از قیمت جهانی آن کالا کمتر است و بنابراین آن کشور می تواند صادر کننده کالا باشد. همچنین برعکس این موضوع هم صادق است. یعنی زمانی که کشوری در صنعتی خاص مزایای رقابتی ندارد به گونه ای که قیمت کالای داخلی از قیمت جهانی آن کالا بیشتر است در این شرایط، در سیاست گذاری ها، دولت ها می توانند با تسهیل واردات آن کالا، به کاهش قیمت محصول در کشور کمک نمایند.
زنجیره تامین جهانی، از معایبی هم برخوردارند. هماهنگی جریان در این نوع زنجیره ها بسیار پیچیده تر از زنجیره تامین داخلی است. مالیات و عوارض مختلف ، نوسانات نرخ ارز ، موانع تجاری ، هزینه های حمل و نقل بالاتر ، ریسک تغییر قوانین، عدم قطعیت در خصوص ثبات دولت از معایب زنجیره تآمین جهانی است. همچنین متفاوت بودن فرهنگ و زبان اثر بخشی فرآیندهای تجاری مانند پیش بینی تقاضا و برنامه ریزی مواد را تحت تأثیر قرار می دهند.
در جدول زیر مزایا و معایب زنجیره تآمین جهانی و داخلی با یکدیگر مقایسه شده اند.
جدول ۱- مقایسه ی زنجیره تأمین جهانی و داخلی
| معایب | مزایا | زنجیره تامین |
| v پیچیده تر بودن جریان کالا و مواد در زنجیره تامین
v متفاوت بودن فرهنگ ، زبان و رسومات زنجیره ها ( این عامل اثر بخشی فرآیندهای تجاری مانند پیش بینی تقاضا و برنامه ریزی مواد را تحت تأثیر قرار می دهند). v وجود مالیات و عوارض مختلف ( شامل عوارض گمرکی و …) v نوسانات نرخ ارز v موانع تجاری (عدم اطمینان از ثبات دولت ها، زیرساخت ها و قوانین تجاری) v زیادتر بودن زمان تآمین کالا ( که منجر به زیادتر بودن هزینه های نگهداری موجودی و خواب سرمایه می شود). |
v کاهش هزینه بواسطه دسترسی به منابع ارزانتر
v افزایش درآمد بواسطه دسترسی به بازار فروش بزرگتر v قابلیت اطمینان بهتر v بهره وری v پاسخ انعطاف پذیر به مشتریان نهایی ( انعطاف پذیرتر بودن تغییرات طرح محصول مطابق با خواسته مشتری ) v بهره بردن از مزایای رقابتی بدلیل دسترسی به منابع ارزانتر و دسترسی به مشتریان بیشتر |
زنجیره تأمین جهانی |
|
v عدم دسترسی به منابع و مواد اولیه ارزانتر v عدم دسترسی به بازار مشتریان جهانی v عدم بهره بردن از مزایای رقابتی |
v امکان تعامل بهتر و ثبت قراردادهای داخلی با تامین کنندگان
v آشنایی ، تسلط و خبرگی اعضای زنجیره به محیط داخلی v سهولت تامین v کمتر بودن زمان تأمین کالا |
زنجیره تأمین داخلی |
۲-آشنایی با انواع ریسک ها در زنجیره های تامین
زنجیره های تامین در معرض خطرهای زیادی قرار دارند زیرا دیر یا زود یک یا چند رویداد پیش بینی نشده را تجربه خواهند کرد که جریان طبیعی کالا و مواد را مختل می کند. تحقیقات نشان می دهد که ایجاد اختلال در زنجیره های تأمین می تواند تأثیرات مهمی در کوتاه مدت و همچنین عملکرد مالی بلند مدت داشته باشد.
در منابع آکادمیک، ریسک در سه دسته کلی طبقه بندی شده اند :محیطی[۱] ، سازمانی[۲] و شبکه ای[۳].
منابع ریسک محیطی شامل هرگونه عدم اطمینان ناشی از تعامل با محیط زنجیره تأمین است مانند بلایای طبیعی، تروریسم، بی ثباتی سیاسی، ریسک بازار و ریسک حجم تجارت.
منابع ریسک سازمانی در محدوده شرکای زنجیره تأمین هستند و از عدم اطمینان نیروی کار یا تولید تا عدم قطعیت سیستم IT را شامل می شوند.
ریسک شبکه ای ازتعاملات بین شرکت های درون زنجیره تأمین ناشی می شود. هر اختلالی كه در اثر تعامل غیر بهینه بین سازمان های درون زنجیره تأمین ایجاد شده باشد در دسته ی ریسک های شبکه ای طبقه بندی می گردد.
در جدول زیر، زنجیره های جهانی و داخلی، از منظر ریسک های مختلف با یکدیگر مقایسه شدند.
جدول ۲- شدت ریسک در زنجیره های تأمین
| زنجیره تامین داخلی | زنجیره تامین خارجی | |||
| کم | زیاد | کم | زیاد | ریسک |
| × | × | محدودیت ظرفیت (Capacity Constraint ) | ||
| × | × | تفاوت فرهنگی ( Culture differences ) | ||
| × | × | بلایا (Disasters ) | ||
| × | × | نوسانات نرخ ارز ( Exchange rate ) | ||
| × | × | ریسک سیستمی ( System Risk ) | ||
| × | × | ریسک عملیاتی (Operational Risk ) | ||
| × | × | ریسک مالی ( Financial Risk ) | ||
| × | × | عدم تطابق بین عرضه و تقاضا ( Mismatch between supply and demand ) | ||
| × | × | بی ثباتی سیاسی ( Political Instability ) | ||
| × | × | ریسک بازار ( Market Risk ) | ||
| × | × | خارج شدن تامین کننده اصلی از زنجیره | ||
| × | × | عدم قطعیت ( عدم اطمینان) از نیروی کار، تولید و سیستم فناوری اطلاعات | ||
| × | × | تعامل غیربهینه بین اعضای زنجیره تامین | ||
| × | × | کلاهبرداری ( Fraud ) | ||
| × | × | ورشکستگی (Bankruptcy ) | ||
در خصوص ریسک کمبود ظرفیت، شرکتی که فقط در داخل فعالیت می کند به تعداد محدودی از تأمین کنندگان دسترسی دارد. بنابراین محدودیت ظرفیت برای شرکتی که فقط در داخل کشور فعالیت می کند خطرناک تر است.
در خصوص ریسک تفاوت فرهنگی، در زنجیره های جهانی، شرکت ها با فرهنگ ها و زبان های مختلف روبرو هستند که می تواند به این زنجیره ها آسیب برساند زیرا ممکن است منجر به ارتباط نادرست ( بد فهمی) بین اعضای زنجیره گردد.. تفاوت های فرهنگی می تواند بر تأثیر فرآیندهای تجاری مانند پیش بینی تقاضا و برنامه ریزی مواد تأثیر بگذارد راه حل جلوگیری از چنین سو ارتباطی، اشتراک اطلاعات مشترک و استفاده از بهترین روش ها در بین شرکای زنجیره تأمین است.
۳-مدیریت ریسک زنجیره تأمین[۴]
مهم نیست که بدانید شرکت در معرض چه خطراتی قرار دارد ، در هر زنجیره تأمینی بسیار مهم است که بدانید در صورت اختلال در زنجیره تامین چه کاری نیاز است انجام گردد. مدیریت ریسک فرایندی است که به موجب آن تصمیماتی برای پذیرش ریسک شناخته شده یا ارزیابی شده و /یا اجرای اقداماتی برای کاهش عواقب و احتمال وقوع ریسک اتخاذ می شوند.
جمع بندی
همانطور که در قسمت های قبلی بیان شد جهت بهره مندی از مزایای رقابتی، شرکت ها می توانند با واردات کالاهای مورد نیاز /صادرات محصولات خود از زنجیره های تأمین جهانی استفاده کنند. در زنجیره تامین جهانی بعلت پیچیدگی جریانات کالا و اطلاعات ،نیاز است مدیریت کارها به شرکت های خبره در امور بازرگانی برونسپاری گردد.
در شرایط فعلی کشورمان ، بدلیل تحریم ها ، ریسک های حمل و مالی در واردات شدیدتر شده اند. با سپردن واردات کالای خود به شرکت بازرگانی وین وورد ، از به حداقل رساندن ریسک های زنجیره تامین خود اطمینان حاصل نمایید. این شرکت با مدیریت ریسک سعی کرده است در تامین کالای مشتریان خود بهترین عملکرد را داشته باشد.
[۱] – Environmental risk
[۲] – Organizational risk
[۳] – Network-related risk
[۴] -Supply Chain Risk Management
